Bir mekanik tesisatta çeşitli amaçlar doğrultusunda vanalar kullanılmaktadır. Kullanım amaçlarına uygun olması için vana seçim kriterleri önemli yer tutmaktadır. Uygun fonksiyonlara sahip olması, işletme maliyeti, işletme emniyeti, tasarımı, vana kontrol teşkilatı gibi birçok özellik işletmeciler için bir sorun oluşturmaktadır. Bu açıdan uygun vana seçim kriterlerini belirleyip üretim aşamasında öncelik haline getirmek gerekmektedir.
Ayrıca Bakınız : Vana çeşitleri Nelerdir ?
Vana Seçim Kriterleri Nelerdir?
Vana seçim kriterleri aşağıda ki gibi olmalıdır;
- Sızdırmazlık(Leakage): Vananın görevi, belirlenen işletme ömrünce, işletmenin belirttiği özellikleri ,işletmenin istediği zamanda hiçbir hasar vermeden güvenli bir şekilde sıvı veya gaz akışını engellemektir. Vana içi sızdırmazlık; malzemelerin karışması, malzeme kaybı ve taşınan akışkanın gaz olması durumunda patlama gibi problemler ortaya çıkabilir. İç sızdırmazlığın dışında vana dışında oluşabilecek kaçakların, yangın ihtimallerinin, patlama ve zehirlenme gibi etrafa verilebilecek tehlikeli durumlarda sızdırmazlık kontrolü ile sağlanması gerekmektedir.
Vana tipleri | Test Standartları |
Steel ball, gate, globe and check valves | API 598/ IS0 5208 |
Steel ball, gate, globe and check valves | BS 6755′, IS0 5208 (EN12266-1) |
Cast Iron gate valves | API 598/ IS0 5208. MSS SP-70 |
Bronze gate, globe and check valves | MSS SP-80 |
Steel gate, globe and check valves larger than NPS 24′ | ASME B16.34 |
Pressure seal gate, globe and check valves | ASME B16.34 |
Pipeline valves | API 6D/ IS0 14313. IS0 5208 |
Cast iron checks | API 598/ IS0 5208. MSS SP-71 |
Cast iron globes | API 598/ IS0 5208. MSS SP-85 |
Cast iron plugs | API 598/ IS0 5208. MSS SP-78 |
Steel ball valves | API 598/ IS0 5208 |
Steel butterly valves | API 598/ IS0 5208 |
Cryogenic valves | API 598/ IS0 5208. BS 6364 |
Control valves | FCI 762. ISA-S75 |
Pressure relief valves | API 527. ASME PTC 25 |
- Malzeme Seçimi(Material Selection): Tesisatlar da korozyon karşımıza çıkmaktadır. Taşınan akışkanın yapısına göre yıpranma ömürleri farklılık göstermektedir. Ayrıca taşınan akışkanın içilebilir bir gıda olması durumunda çeşitli hastalıklara yol açabilmektedir. Korozyonun dışında malzeme seçiminde akışkanın sıcaklığına ve basıncına da dikkat etmek gerekmektedir.

Vana Seçim Kriterleri Nelerdir?
Malzeme seçiminde dikkate alınması gereken en önemli faktörler; Korozyona ısıya, yüke, darbeye, aşınmaya, ve titreşime dayanım ile işlenebilirlik, kaplanabilirlik gibi özelliklerdir. Doğru malzeme seçimi kadar, parçalara uygulanacak ısıl işlem yönteminin doğru seçilmesi ve uygulanması da parça dayanımını etkileyen önemli faktörlerden biridir.
Tesislerimizde standartlara uygun her çeşit düşük ve yüksek alaşımlı çelikler paslanmaz çelikler, alüminyum ve bakır alaşımları dökülmektedir.
Aşağıda endüstride sıklıkla tercih edilen ve dökülen alaşımlardan örnek verilmiştir. Bu alaşımların dışında kalan ihtiyaçlannıza, konusunda uzman malzeme mühendislerimiz tarafından çözümler sunulmaktadır.
Material | Forgings(Dövme) | Castings(Döküm) | Butt Weld Fittings | Pipe(Boru) |
Carbon Steel | ||||
Standard Service | ASTM A105/A105N/A106 | A216-WCB, WCC | A234-WPB | Al 05-Gr.B/API5LB |
Low-Temp Service | A350-LF2 | A352-LCB, LCC | A420-WPL6 | A333-Gr.6 |
Carbon – 1/2 Moly Alloy Steel | ||||
High-Temp Service | A182-F1 | A217-WC1 | A234-WP1 | A335-Gr.P1/A691 CM-70 |
Low-Temp Service | A352-LC1 | |||
1/2Cr-1/2Mo Alloy Steel | A182-F2 | A691 CM-75 | ||
1Cr-1/2Mo Alloy Steel | A182-F12 CL2 | A234-WP12 CL2 | A335-Gr.P12 | |
1-1/4Cr-1/2Mo Alloy Steel | A182-F11 CL2 | A217-WC6 | A234-WP11 CL2 | A335-Gr.P11 |
2-1/4Cr-1/2Mo-Vd Alloy Steel | A182-F22 CL3 | 217-WC9 | A234-WP22 CL3 | A335-Gr.P22 |
5Cr-1/2Mo Alloy Steel | A182-F5 | A234-WP5 | A335-Gr.P5 | |
5Cr-1/2Mo Alloy Steel | A182-F5a | A217-05 | ||
9Cr-1Mo Alloy Steel | A182-F9 | A217-GR.C12 | A234-WP9 | A335-Gr.9 |
9Cr-1Mo Alloy Steel | A182-F91 | A217-C12A | A335-Gr.91 | |
Type 410 13Cr Alloy Stainless Steel | Al 82-F6 | A351-CA15 | A268 | |
Type 304 Stainless Steel 18Cr-8Ni | ||||
Standard | A182-F304 | A351-Gr.CF8 | A403-WP304 | A321-TP304 |
Low Carbon | A182-F304L | A351-Gr.CF3, CF3A | A403-WP304L | A312-TP304L |
High Temp Service | A182-F304H | A351-Gr.CF10 | A403-WP304H | A312-TP304H |
Type 310 Stainless Steel 25Cr-20Ni | A182-F310H | A351-CK20 | A403-WP310 | A312-TP310 |
Type 316 Stainless Steel 16Cr-12Ni-2Mo | ||||
Standard | A182-F316 | A351-Gr.CF8M | A403-WP316 | A312-TP316 |
Low Carbon | A182-F316L | A351-Gr.CF3M | A403-WP316L | A312-TP316L |
High Temp Service | A182-F316H | A351-Gr.CF1OM | A403-WP316H | A312-TP316H |
Type 317 Stainless Steel 18Cr-13Ni-3Mo | ||||
Standard | A182-F317 | A351-Gr.CG8M** | A403-WP317 | A312-TP317 |
High Temp Service A182-F317H | A351-Gr.CF8A | |||
Type 321 Stainless Steel 18Cr.-10Ni-Ti | A403-WP321 | |||
Standard | A182-F321 | A312-TP321 | ||
High Temp Service | A182-F321H | A403-WP321H | A312-TP321H | |
Type 347 Stainless Steel 18Cr-10Ni-Cb | ||||
Standard | A182-F347 | A351-Gr.CF8C | A403-WP347 | A312-TP347 |
High Temp Service | A182-F347H | A351-Gr.CF8C | A403-WP347H | A312-TP347H |
Type 348 Stainless Steel 18Cr-10Ni-Cb | ||||
Standard | A182-F348 | A403-WP348 | A312-TP348 | |
High Temp Service | A182-F348H | A403-WP348H | A312-TP348H | |
2-1/2 Nickel Alloy Steel | ||||
Low Temp Service | A352-LC2 | |||
3-1/2 Nickel Alloy Steel | ||||
Low Temp Service | A350-LF3 | A352-LC3 | A420-WPL3 | A333-Gr.3 |
20Cr-18Ni-6Mo Duplex Steel A182-F44 | A351-CK3MCuN | S31254 | A312-UNS S31254 | |
22Cr-5Ni-3Mo-N Duplex Steel A182-F51 | A351-CD3MN*/A890/A995 4A | S31803/S32205t | A789/A790-UNS31803 | |
25Cr-7Ni-4Mo-N Duplex Steel A182-F53 | CD4MCu**/CE3MN*/A995 5A | S32750 | A789/A790-UNS32750 | |
24Cr-10Ni-4Mo-V Duplex Steel 25Cr-5Ni-2Mo-3Cu Duplex Steel | A351-CE8MN | |||
A351-CD4MCuN/1B | S32760 | A789/A790-UNS32760 | ||
A995-CD3MWCuN/6A | ||||
25Cr-7.5Ni-3.5Mo-N-Cu-W Duplex Steel , A182-F55 | SEE ABOVE (6A) |
- Vana Ağırlığı ve Kapladığı Alan: Vanaların standart boyut ve ağırlıkları bulunmaktadır. Kullanılacak yere bağlı olarak vananın kapladığı alan ve ağırlığı vana seçerken dikkat edilmesi gereken kriterlerdendir.
- Enerji İhtiyacı: Akışkanları taşırken gerekli enerji ihtiyacını düşük tutmak için; basıncı düşük vanaların seçimi göz önüne alınmalıdır.
- Gürültü(Noise): Bazı kullanım alanlarında vanaların yanlış seçimi, yanlış tasarımı, akışkanın düşünülenden hızlı akması, akışkanın sıcaklığı ve akışkanda oluşan basınç gibi birçok özellikten kaynaklanan gürültü sorunuyla karşılaşılabilmektedir. Düşük basınç olması durumunda oluşan buhar kabarcıkları tekrar yoğuşmakta ve oluşan vakum neticesinde akışkanın yüksek hızda yüzeye çarpması durumu meydana gelmektedir. Oluşan bu darbeler malzeme yüzeyini tahrip etmektedir. Burada asıl dikkat edilmesi gereken, buharlaşma basıncının ve sıcaklığın eksponensiyel olarak artmasına bağlı olarak malzeme yüzeyinde tahribatın artması olmaktadır.
- Basınç(Pressure Drop): Vanaların açılıp kapanması, akışkanın hızında oluşabilecek ani hız değişikleri, büyük basınçların ortaya çıkmasını sağlayarak vanalarda hasarlara neden olmaktadır.
Basınç ve akışkanın hızında meydana gelen değişiklikler ses hızı ile yayılmaktadır. Vana içerisinde oluşan ses geri yansımaktadır. Oluşan basınçların çakışması, vanalarda negatif ve pozitif etkilere neden olmaktadır. Vanaların açma ve kapaması için harcadığımız sürede bu yüzden önemli olmaktadır.
Vana Nasıl Seçilmeli?
Yukarıda belirtilen vana seçim kriterlerine dikkat edilmelidir. Dikkat edilmemesi durumunda oluşacak durumların hepsine baktığımızda karşılaşabileceklerimiz daha iyi anlaşılacaktır. Yukarıdaki seçim kriterlerinden birini göz önüne almadığımızda:
- Akışkanların karışması
- Patlama
- Vakum sağlama problemi
- Enerji kaybı
- Açma ve kapama piminin bozulması
- Kırılma
- Vana içerisinde pislik birikimi
- Nakliye ve montaj masrafı
Yukarıda verdiğimiz sorunlar sadece birkaçını oluşturmaktadır. Bu gibi sorunlarla karşılaşmamak için kullanım alanımıza uygun vana seçim kriterlerine dikkat etmemiz gerekmektedir.