VANA SEÇİM TABLOLARI

Bir tesisat veya projenin çalışma şartlarına uygun, kontrollü ve çalışma şartlarına uyum sağlayabilecek en iyi vananın seçilmesi büyük bir öneme sahip olmaktadır. Vanaların kullanımında da çalışma basıncı, sıcaklık, akışkanlık, korozyon gibi ilgili kabuller, standartlar ve yönetmeliklerin belirlediği şekilde vana seçimi için vananın şekli, anma ölçüsü, anama basıncı, vana üretiminde kullanılan malzeme gibi belirli seçim kriterlerinin seçilmesi gerekmektedir.

Kullanım şekillerine göre el ile kullanım debisini ayarlamanın dışında çeşitli şekillerde de debi ayarı yapabilmek mümkün olmaktadır. Debi ayarında vananın kullanılabileceği en yüksek debi ayarını geçmemeli ve bunun yanında küçük debilerle de kullanım fonksiyonunu yerine getirmelidir. Vana çeşidi çok olmakta ve kendi aralarında sınıflandırılmaktadır. Çeşit fazlalığına bağlı olarak her birinin kendine özel sınıflandırma kriterleri bulunmaktadır.

VANALARIN SINIFLANDIRILMASI

Farklı işlevler için ve farklı yerlerde kullanımı mevcut olan vanalar özel amaçlar için özel yerlerde kullanılmaktadır. Kullanım için verilecek vana sınıflandırma şekli şu şekilde olmaktadır:

• Akış Kontrol Şekline Göre
• Kapama Vanaları: Boru içerisinden geçen akışkanın istenilen yerde olup olmamasına karar veren vana kontrol elemanıdır. Akışkanın bir yerden bir yere gitmesine izin vermekte veya engellemektedir. Kapalı olduğu zaman sıvının sızama değerini ayarlamakta açık olduğunda uygun debi ayarının yapılmasını sağlamaktadır.
• Kısma ve Kontrol Vanaları: Debinin zamana bağlı olarak ayarlanmasını sağlamaktadır. Bu debi ayarlama işlemi elle veya aküatör ile gerçekleştirilmektedir. Böylelikle akış debisi, akış basıncı ve akışkanın sıcaklığı kontrol altına alınmaktadır.
• İstenmeyen İşletme Şartlarının Önlenmesini Sağlayan Vanalar: Bu vanaların kontrolünde istenmeyen basınç artışını önleme, sıvı akışının geri gelmesini önleme ve hatlar arasında sıvıların karışmasını engelleme gibi görevleri gerçekleştirmektedir.

Her vana için akış kontrolünün sağlanmasında farklı derecelendirmeler mevcut olmaktadır. Vana seçimi için vana çeşitlerinden  Glob vana, Sürgülü vana, Kelebek vana, Küresel vana, Diyafram vana ve Pistonlu vana için gerekli değerler aşağıda verilmektedir. Hassas bir şekilde kullanım için bu değerler dahilinde kullanmaya dikkat edilmelidir.

Tablo 1. Vana çeşitleri ve akış kontrol değerleri

• Bağlantı Şekillerine Göre
• Vidalı (İç vidalı, dış vidalı) (Threaded/Screwed End) : DN50 vida sızdırmazlık seviyesine sahip olmaktadırlar. Sızdırmazlığın çok önemli olduğu durumlarda DN 100 anma ölçüsüne kadar kullanılabilmektedirler.
• Flanşlı Vanalar: (Flanged End) Bu bağlantı tipine sahip vanalar genellikle DN 65 ve yukarısındaki ölçülere sahip olmaktadır. Basınç kademesi, malzeme kullanım yeri ve işletme sıcaklığına göre flanşlı vanaların kalınlığı, çapı ve bağlantı elemanın çapı ve sızdırmazlık durumu değişiklik göstermektedir.
• Kaynak Bağlantılı Vanalar:(Buttweld End) Bağlantı elemanlarının sıcaklığa dayanma eğilimine ve sıcaklık işletme durumuna göre değişim gösteren vana tipidir. PN 160 basınç kademesi ve üstünde kullanımı mevcut olabilmektedir. Yüksek basınç ve yüksek sıcaklık alanlarında kullanımı olup DN 65 ve üstü anma ölçülerinde kullanımı olmaktadır.
• Sıkıştırmalı Vana: Kendisine özel bir bağlantı sistemi olmadan vana boyut ve ağırlığında küçültmeler yaparak bağlantı sağlanabilen vana türleridir.
• Rakor Bağlantılı Vanalar: Vida bağlantılı vanalarda ara bağlantıların sökülmeden bağlantının sağlanabildiği vanalardır.
• Kelepçe Bağlantılı Vanalar: Hortumların vanaya bağlanması için kullanılan vana çeşididir. Yüksek basınç kullanımları için uygun olmaktadır.
• Sert Lehim Bağlantılı Vanalar: Bakır veya bakır alaşımlarından elde edilmiş vanaların borulara bağlanması için kullanılan vana çeşididir. Yüksek sıcaklık ve yüksek basınç uygulamaları için uygun olmamaktadır.

Yukarıda bahsedildiği gibi pek çok vana çeşidi ve kullanım alanı mevcuttur.  Globe vana, Sürgülü vana, Kelebek vana, Küresel vana, Konik vana, Diyafram vana ve Pistonlu vana bu vana çeşitleri içerisinde yer almaktadır. Her birinin farklı derecelendirilmeleri mevcut olmaktadır. Vana kullanım yerine göre özelliklerin farklı olması gerektiğinden kullanım derecelendirilmelerine dikkat ederek kullanılması gerekmektedir. Vana seçiminde önemli olan özelliklerine göre derecelendirilmiş kullanımları aşağıda tablo şeklinde sizler için gösterilmiştir.

VANA SEÇİM TABLOLARI

Tablo 2. Vana çeşitleri ve seçim kriter değerleri

Tablo 3. Debi faktörüne göre vana seçim değerleri